کتاب مفاهیم و دیدگاه های نظری در حوزه حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی

دکتر سید حسین شرف الدین

مشخصات نشر: قم؛ صداوسيماي جمهوري اسلامي ايران، مرکز پژوهش‌هاي اسلامي، ۱۳۹۳

مقدمه

رهبر معظم انقلاب در پیام نوروزی خویش به مناسبت حلول سال جدید، سال ۹۲ شمسی را به سیره مالوف چند سال اخیر«حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی» نام نهادند. واژه «حماسه» برطبق معنای متفاهم و متبادر به نوعی جهش، تحول انقلابی، جهاد، همت مضاعف، شگفتی آفرینی و خرق عادت در روند عادی تغییر و تحولات زندگی شخصی یا اجتماعی ناظراست. موصوف کردن این واژه به  دو صفت سیاسی و اقتصادی به عنوان دو نهاد کانونی و دو خرده نظام محوری جامعه، بیش از هر چیز به اهمیت تحولات این دو بخش و نقش تعیین کننده آنها در سایر تحولات بنیادین اجتماع اشاره دارد. علاوه اینکه حصول تحول مورد انتظار در این دو بخش نیز بدون مساعدت و همراهی سایر بخش ها و تجربه درجاتی از تحولات همسوبویژه در بسترها و زیرساخت های فرهنگی میسر نخواهد شد. این دو بخش خود نیز همچون سایر بخش های اجتماع، از ارتباط ارگانیک و تاثیر و تاثر متقابل برخورداربوده و معمولا هر تحولی در کلان جامعه، تنهابا مشارکت، برنامه ریزی، هدایت و نظارت نهاد سیاست ممکن خواهد بود. تردیدی نیست که حماسه آفرینی وحصول تحول انقلابی در این دو بخش متغیری است که به مجموعه ای از عوامل و عناصر داخلی، پیرامونی و فرابخشی وابسته است. عمده ترین عوامل فرابخشی، جریانات و فرایندهای بین المللی است که روند کلی تحولات کشور را همچون سایر کشورها متاثر می سازد. ایجاد این سنخ تحولات بنیادین آنهم با رشدو آهنگ شتابان، آرمانی است که هر چند در سال جاری، شروع آن متوقع است اما ثمردهی و به بار نشستن آن به اقتضای تشکیکی بودن، امری چند مرحله ای و تدریجی است که حصول هر مرحله، بستر و زمینه را برای تحقق مرحله و مراحل بعد فراهم می سازد. مقطعی و موسمی تلقی کردن این سنخ شعارها و آموزه های استراتژیک، آفتی است که باید با هوشمندی تمام از در غلطیدن بدان پرهیز نمود. انتخاب برچسب و عنوان اقتصادی به عنوان شعار سال و اسم رمز تحولات طبیعی و برنامه ریزی شده جامعه در پنج سال متوالی، آنهم از لسان یک رهبرروحانی، دلیل بسیار گویایی براهمیت محوری این بخش در پیشرفت کشور در مقایسه با سایربخش ها است. بزعم نگارنده تلاش در جهت تحقق بخشی از آرمانهای انقلاب اسلامی، محسوس بودن مشکلات اقتصادی در زندگی مردم، تأثیر مستقیم اقتصاد بر سایر حوزه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، وابستگی حل بسیاری از مشكلات عمومی كشور در بخش های مختلف به رشد و شکوفایی اقتصادی، رفع اتهام ناکارآمدی وکم کاری نظام اسلامی در این بخش، بی اثر یاکم اثرساختن حربه تحریم اقتصادی دشمنان که همواره به عنوان پاشنه آشیل نظام اسلامی مستمسک قرار گرفته است؛‌ زمینه سازی برای تحقق مدینه فاضله اسلامی، ارتقاء جایگاه ایران در معادلات بین المللی، الگو شدن ایران برای کشورهای اسلامی یا جهان در حال توسعه، توازن بخشی به چرخه توسعه همه جانبه کشور، تحقق کامل شعار استقلال به عنوان یکی از شعارهای محوری انقلاب اسلامی، تحقق اهداف سند چشم انداز، استقرار در دهه پیشرفت و عدالت، ضرورت گسترش رفاه عمومی، ایجاد شور و نشاط ملی، از میان بردن زمینه بسیاری از آسیب ها و انحرافات اجتماعی و…از عمده ترین دلایل اهتمام رهبری نظام به مقوله اقتصاد و به تبع یا به عنوان عنصر مکمل و محقق، به مقوله سیاست است. توصیه ها و ارشادات صریح و موکد اسلام به لزوم توسعه آفرینی همه جانبه و عمران و آبادانی زمین با هدف بستر سازی جهت تحقق حیات طیب در این جهان به عنوان مقدمه نیل به سعادت غایی، مزید بر همه علل است.

دولت اسلامی نیز به عنوان مجری و هدایت گر اصلی این مهم تنها هنگامی به ایفای این رسالت و ماموریت خطیر توفیق خواهد یافت که در همه وظایف محوله و تمهید سازوکارهای لازم، حماسی و جهادی عمل کند. از این رو، اعمال برخی تحولات بنیادین در تشکیلات سیاسی و اداری کشور برای اجرای تمام عیار پروژه توسعه، مطلوبیت و ضرورت ذاتی و غیری خواهد داشت.

شعار سال، عمدتا با عطف توجه به ضرورت ها و اقتضائات محیط، شرایط دوران، فرایند توسعه عام، امکانات و ظرفیت ها واولویت های کشورانتخاب شده و ابلاغ می گردد. منطق توجیهی و ترجیحی آن،  بر همگان بویژه کارگزاران نظام و نخبه گان روشن است. بدیهی است که تبدیل این قبیل شعارهای استراتژیک به گفتمان غالب، همسو سازی روندهای عادی با اقتضائات قهری آنها، نفوذ تدریجی آنها به سامانه های  نهادی و ساختاری کشور، عینیت یابی و تحقق تدریجی آنها در ضمن فرایند های عام توسعه؛‌  نیازمند برجسته سازی، واکاوی مفهومی و نظری، تحلیل ابعاد و زوایا، تشخیص ملزومات اجرایی،‌ شناسایی ظرفیت ها و موانع،‌ تمهید سیاست ها و برنامه های متناسب،‌ برآورد آثار و نتایج محتمل و… خواهد بود. انجام مطالعات گسترده و اجرای پروژه های تحقیقی توسط مراکز پژوهشی حوزه و دانشگاه، گامی در مسیر تحقق این مهم خواهد بود.

بدیهی است که شعار سال، به دلیل نوظهور بودن، گزینشی بودن،‌ خلاقیت،‌ ابتنا بر نوعی دانش و تجربه محیطی، اعمال نوعی اولویت سنجی، محفوف بودن به قیود و دلالت های خاص، ناظر بودن به وضعیت های معین؛‌ نه چندان وامدار پیشینه های موجود در ادبیات علمی است و نه در تامین ملزومات مطالعاتی و پژوهشی آن، می توان به این مجموعه بسنده و ارجاع نمود. طبیعی است که این شعارها، در صورت اهتمام و همراهی ارباب خرد، زمینه مناسبی برای رویش نوعی دانش انسانی و اجتماعی بومی،  تمهید کرده است. تردیدی نیست که ظرفیت های معرفتی و اطلاعاتی موجود، گنجینه و منبعی برای تامین بخشی از الزامات مطالعاتی و پژوهشی آن خواهد بود.

در این اثر با هدف تبیین نظری موضوع سال، در پی ارائه پاسخ به پرسش های زیر هستیم:

حماسه سیاسی و اقتصادی چیست و چه لوازمی دارد؟

– مفاهیم همخوان با حماسه سیاسی و اقتصادی کدام اند؟

– علل و دلایل شکل گیری و استمرار حماسه سیاسی و اقتصادی کدام اند؟( نظریه ها و دیدگاههای ارائه شده)

– حماسه سیاسی و اقتصادی در اسناد بالادستی نظام اسلامی و برنامه های کلان توسعه، از چه جایگاهی برخودار است؟

روش این مطالعه اسنادی(کاوش در بیانات گفتاری و نوشتاری رهبری،‌ منابع دینی و معرفت دینی، آثار علمی و پژوهشی مربوط) و نظری و تحلیلی(واکاوی مفاهیم، ارجاع اندیشه ها، تامل در دیدگاهها ونظریه ها،‌ شرح و تفسیر ایده ها و مطالبات رهبری با الهام از دیدگاهها و اندیشه های موجود و یافته های پژوهشی و تجربی) است.

این اثر در چهارفصل سامان یافته است. در فصل نخست مروری بر مفاهیم اساسی ناظر به حماسه سیاسی و اقتصادی انجام خواهد گرفت. در فصل دوم مروری بربرخی دیدگاههاو نظریه های مربوط به حماسه سیاسی و اقتصادی ارائه می شود. فصل سوم به بحث در باب جایگاه حماسه سیاسی و اقتصادی در منابع بالادستی نظام اختصاص دارد.  در فصل آخر نیزبه قوت ها، ضعف ها، و راهکارهای برون رفت مبتنی بر دیدگاههای ارائه شده می پردازیم.

نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

دکمه بازگشت به بالا